Jesse Livermore: Cái chết của một thiên tài đầu cơ chứng khoán
Kỳ 1
Nhắc đến Jesse
Lauriston Livermore, bất cứ nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường chứng khoán
nào trên thế giới đều ít nhất nghe qua một lần về nhà đầu cơ khét tiếng này. Từng
có một thời, Livermore đi tới sàn chứng khoán nào ở Hoa Kỳ, thì sàn giao dịch
đó bỗng nhiên có thêm hàng trăm khách hàng tới giao dịch chỉ để được nhìn thấy
ông.
Lauriston
Livermore
|
Cho dù ông tự nhận bản thân là một
nhà đầu cơ thuần chủng, song cuộc đời có phần bi kịch và hàng chục năm kinh
nghiệm của ông trên thị trường kể từ thời niên thiếu quả rất đáng cho những nhà
đầu tư cá nhân chúng ta suy ngẫm.
Cậu bé đầu cơ giá xuống
(Boy Plunger)
Sinh năm 1877, Livermore vốn xuất
thân từ một gia đình nông dân nghèo nơi mà ông phải tự cố gắng học cách đọc chữ
và nhiều đêm dài ngấu nghiến những tờ nhật báo tài chính. Lên 14 tuổi, cha ông
đã bắt ông phải đi làm thuê kiếm tiền nhưng Livermore, với thừa sự liều lĩnh và
quyết tâm, quyết định leo lên xe chở hàng và trốn lên Thành phố Boston để đổi đời.
Ông dừng chân tại một công ty môi
giới chứng khoán nhỏ ở Boston tên là Paine Webber và được nhận vào vị trí viết
giá chứng khoán (board boy) vì trông như một chàng trai 20 tuổi. Với mức lương
vỏn vẹn 5 USD một tuần, đến tuổi 15, Livermore dành dụm một số tiền nhỏ để giao
dịch ở các quán chợ đen (bucket shop) và kiếm lời đến hơn 60% trong một ngày. Dần
dà, tiền kiếm được từ các khoản đầu cơ qua chợ đen vượt cả lương làm thuê,
Livermore nghỉ việc ở nhà môi giới vào tuổi 16 và chính thức trở thành một đầu
cơ toàn thời gian.
Những ngày tháng giao dịch chợ đen
của ông vô cùng thú vị khi Livermore liên tục làm tán gia bại sản các tay chủ
quán ở đó. Phải giải thích rằng các bucket shop ngày ấy tại Mỹ hoạt động tựa
như thị trường phái sinh bây giờ, khi mà không có sở hữu chứng khoán thật mà chỉ
là đánh cược trên các thay đổi về giá.
Ông được mệnh danh khét tiếng với
tên gọi “Boy Plunger” – tức cậu bé đầu cơ giá xuống. Chiến lược của ông là đầu
cơ với chiều xuống bị giới hạn, trong khi chiều lên là vô hạn với những cổ phiếu
penny (tựa như options hay warrants). Những tay chủ quán chợ đen dần nhận ra cậu
bé Livermore huyền thoại và đuổi ông ra khỏi quán. Ông phải liên tục di chuyển
từ St. Louis đến New York rồi đến Hoboken để làm “cạn túi” các quán mới mở ngờ
nghệch. Năm 1899, lúc 22 tuổi, Livermore đã kiếm được 10,000 USD từ các bucket
shop, tức gần 300,000 USD của thời đại ngày nay.
Lần phá sản thứ 1 tại
New York
Song trên thị trường chứng khoán,
việc kiếm và giữ tiền chưa bao giờ dễ dàng, ngay cả đối với Jesse Livermore.
Sau khi kiếm được số tiền khổng lồ đó, ông quyết định chuyển tới New York, lấy
một cô vợ xinh đẹp tên Nettie và giao dịch chính thức tại hãng môi giới
Fullerton’s vào năm 1901. Tuy nhiên, việc bảng giá chứng khoán qua điện tín
ngày ấy chậm từ 30-40 phút so với thị trường thật khiến chiến lược của
Livermore ngày càng gặp khó khăn so với chi phí sinh sống đắt đỏ mà ông duy
trì. Sau nhiều năm tăng giá, Livermore đã có kỳ vọng tiêu cực (bearish) với thị
trường từ rất lâu cho đến khi ông quyết định bán khống cổ phiếu Northern
Pacific trong một cuộc đấu M&A giữa J.P.Morgan & Hill. Kết cục là ông
tán gia bại sản lần đầu tiên vì cổ phiếu Northern Pacific tiếp tục tăng giá mạnh
mẽ trong khi ông không thể cắt lỗ được vì sự chậm trễ của bảng giá qua điện tín
như đã đề cập.
Bán khống Union
Pacific, kiếm hơn 250,000 USD
Ly dị vợ, mất quá nửa số vốn, song
Livermore vẫn kiên cường với phố Wall và giao dịch cẩn thận cho đến khi ông gỡ
lại được số tài sản ròng lên tới 50,000 USD nhờ vào thị trường giá lên. Trong
thời gian này, ông luôn cẩn trọng với bất kỳ những tay môi giới hay tư vấn nào
với thông tin nội bộ.
Ông tự hào vì đã giữ được nguyên tắc
và tin tưởng vào nhận định của bản thân. Năm 1906, ông nhận thấy sự tăng giá
phi lý và động thái bán rất mạnh của cổ phiếu đường sắt Union Pacific và quyết
định bán khống ở mức đỉnh 330 USD/cp. Mọi người bạn của ông đều nghĩ ông “điên
rồ” cho đến khi cổ phiếu này giảm 70% và chỉ còn lại 92 USD/cp - Livermore đã
kiếm được hơn 250,000 USD trong sự ngỡ ngàng của mọi người.
Anh hùng của cuộc
suy thoái 1907, sự giàu có và xa xỉ
24/10/1907, cả thị trường chứng
khoán Mỹ rơi vào trạng thái “call margin” – nhiều người cho rằng là cả thị trường
đã vĩnh viễn ra đi, không còn một lực mua nào nữa. Khi ngài J.P.Morgan tập hợp
các ông chủ nhà băng lại và tập hợp nguồn dự trữ để mua lại các ngân hàng yếu
kém, Livermore đã chớp thời cơ có một không hai này và mua cổ phiếu trên diện rộng
- ông đã kiếm được 1 triệu USD chỉ trong một ngày.
Sau chiến thắng này, ông được mệnh
danh “anh hùng” cùng với Morgan và bắt đầu sinh hoạt xa xỉ - một sai lầm đầu
tiên trên đỉnh vinh quang. Ông mua du thuyền, hàng chục chiếc xe và căn hộ sang
trọng. Hơn nữa, ông bắt đầu gia nhập vào câu lạc bộ siêu giàu và có một “bộ sưu
tập” các quý cô vợ hai khác.
Bị lừa trong thương
vụ bông vải, phá sản lần 2
1 triệu đô đến quá dễ dàng và lối sống
xa xỉ đã châm ngòi cho sự bất cẩn và sụp đổ không thể tránh được của Livermore
một lần nữa. Năm 1908, một tay đầu cơ hàng hóa nổi tiếng tên Percy Thomas đã viết
thư cho Livermore hẹn gặp. Và kể từ ngày đó, Livermore gần như bị “thôi miên” bởi
câu chuyện của Thomas đến nỗi ông quên mất nguyên tắc bỏ ngoài tai tất cả lời
tư vấn của người khác.
Bị mê hoặc bởi những con số thuyết
phục, ông liên tục mua vào hàng chục tấn bông vải (cotton) dù trực giác ông biết
nguồn cung đang dư thừa. Nào ông có ngờ rằng chính Percy Thomas lại đang liên tục
bán ra cho ông hàng tấn hàng hóa bông. Khi giá càng giảm, Livermore lại càng
phá bỏ nguyên tắc cắt lỗ và càng mua nhiều hơn nữa. Cho đến khi mất đến 9/10
tài sản đáng giá hàng triệu đô la, Livermore mới trở nên lý trí và thoát khỏi vị
thế.
15 năm sống qua
ngày, trả nợ và nổi tiếng trở lại
Rơi vào trạng thái trầm cảm tột độ
vì phải chấp nhận một thực tại thất bại quá đau đớn, Livermore định chuyển sang
Chicago để tạm trốn nợ. May mắn làm sao, một ông chủ nhà băng nổi tiếng Dan
Williamson đã gọi ông trở lại New York và cho mượn 25,000 USD để gỡ gạc vì họ
muốn tên tuổi của ông trong hãng môi giới của mình.
(Còn tiếp)
